Relato curto?
Microteoría do caos
O caos é orde, e o orde é caos, aparentemente. El, que son eu, foille preguntar ao evanescente oráculo onde estaba a felicidade, porque era un tema no que realmente estaba interesado coma calquera mortal preocupado pola calidade da propia existencia.
A vida é un agasallo que consiste nun anaco de tempo. Dentro de cen anos, probablemente nin ti nin eu estaremos aquí, así que cómpre experimentar o sentimento pleno de felicidade, ou iso parece o máis recomendable, analizado desde unha óptica hedonista, desde unha óptica racional tamén.
O conto é que a felicidade pode agacharse mesmo naquela mirada cálida e húmida que era todo lume da moza loura que recordas desde hai moitos anos.
E parece unha parvada grande que te acordes desa mirada por moi espectacular que fose, que só foron uns segundos, cinco como moito, que ti sentiches intensamente, que che quedou gravada a lume no teu cerebro, e que sentes que eses escasos cinco segundos puideron cambiarche a vida, ou polo menos diso estás convencido.
Igual aquela muller sen nome era a muller da túa vida, que ti es moi dado a crer nesas parvadas do destino para xustificar a túa nugalla, que xa o dixo Max Weber, mais traballar e menos caralladas. E só a tiveches próxima eses poucos segundos, e quen sabe como cambiaría a túa vida, porque xa din os que explican a teoría do caos: o movemento das ás dunha bolboreta aquí pode producir un furacán noutra parte do mundo. E aquela mirada foi o bater as ás da bolboreta que remexeu con forza toda a túa alma.
Non estaría demais desbotar outras teorías, que estaría bo que a misteriosa loura tivese miopía e astigmatismo, e o que ti interpretas como unha mirada de paixón e desexo non fose máis ca o resultado das carencias fisiolóxicas da visión da individua en cuestión, que a ti a cabeza ándache a cen e as hormonas tamén. Así que déixate de caralladas e esquécete da miope. Porque a ti sempre te perdeu o ollar das miopes. Miope que poñía un ollo en ti xa te tiña rendido aos seus pés.
A felicidade tamén pode estar no máis sinxelo da existencia. Un dos artistas gráficos dos que fala o oráculo, a última vez que o vin, tiña cara de saúde a pesar da súa carie, que os dentes hai que coidalos e non comer tantas larpeiradas, que despois pasa o que pasa e, á parte da incomodidade, escarallan a estética.
E non penses que son un hipocondríaco, pero lin nun libro que un tipo non sei onde morrera dunha carie. Xa sei que pode resultar esaxerado, pero é certo. Ao tipo infectóuselle e complicouse e morreu. Así que acórdate de limpar ben os dentes, que a seguridade social niso da saúde bucodental está escasa de prestacións e non se preocupa o que debera da túa dentadura e da miña, só o imprescindible. E chámanlle estado do benestar.
En realidade non hai nada que escaralle máis o benestar ca unha dor de moas, que son as que se escarallan antes, é curioso que sempre pase así e eu non sei por que, supoño que os dentistas, que eses si que fan cartos cobrando o que lles peta, terán feito algún estudo científico serio e rigoroso con algunha táboa explicativa de por que tal cousa acontece.
Aínda que hai excepcións coma a de Ramón, que o primeiro que escarallou foi un dente, e iso si que é raro porque tradicionalmente son os premolares, pero neste caso non foi de todo natural. Xogando ao fútbol saltou para rematar de cabeza e co primeiro que tocou o cemento do chan foi cos dentes superiores, xa sei que é difícil de crer, e eu mesmo non o crería se non estivese diante del a un metro escaso. E segue solteiro, aínda que eu non me aventuro a suxerir que tal circunstancia sexa a consecuencia do accidente dental da adolescencia.
O da bolboreta que move as ás aquí e o temporal aparece no outro extremo do planeta quere dicir que calquera cousa miúda pode producir resultados insospeitados, poño por caso, se a mirada miope cálida afectuosa esa da que falo se convertese nunha paixón irrefreable, moi ben puidera ser que acabase sendo pai de familia numerosa, das que xa non se levan, ou que sei eu.
E ese grande apaixonamento tiña todas as calidades de nacer neses escasos cinco segundos, en que a vida daría un chimpo. Porque as cousas hai que coidalas cando están nacendo que despois cando medran xa se robustecen, a mirada sensual, afectuosa e cálida ben podería ser coma un carballiño saíndo da landra que medraría ata converterse en algo tan robusto coma os carballos milenarios que hai indo para Lalín.
Ou cando Martiño foi a bailar, e eu aquela noite tiña dor de moas e fiquei na casa, fodido por non poder ir. Xa dicía eu que a saúde bucodental é moi importante, sobre todos para os bicos eróticos que era a finalidade daquela expedición.
Pero á mañá seguinte a impresión era moi distinta, cando chegaron as noticias do camión que esmagou a Martiño, que pouco debeu quedar del en bo estado, que despois da autopsia non deixaron abrir a caixa.
E se non me doesen as moas aló iria co Martiño, coma tantos outros días, coma case todos os días, que nós eramos uns habituais. E alí quedaría eu esmagado; anacos de min espallados entre os ferros, ou se cadra non, se cadra parábame a mexar previa protesta de Martiño, que eu reteño pouco, e menos cando vai frío, e xa non coincidiamos co camión, e Martiño agora era un tipo de proveito. Ben, diso non estou tan certo, que non levaba camiño, aínda que os que non levan camiño son os que acaban sorprendendo a xente que os rodea.
Quen contaba que Barreiro acabase dando clases na universidade, o pobriño que tiña, e aínda ten, fasquía de marulo, que non sei como non se lle rin os alumnos. Que co porte do Martiño xa sería catedrático polo menos.
Eu estou convencido de que Hitler sen bigote non chegaría a onde chegou. E eu sei ben o que digo, que só son uns pelos, aos que se lle deixa de pasar a navalla de barbear pero as és da bolboreta son así. Non sei eu se deixar bigote, non para ser coma Adolfo, nin para atraer a moza da mirada sublime, poño por caso, que tendo eu bigote hai a posibilidade de que a tenrura da mirada non acadase esa intensidade. É posible que o bigote en min agochase o meu ser natural e non espertase a admiración nas femias miopes e louras coas que me cruzo.
E o conto popular, por un cravo perdeuse unha ferradura por unha ferradura perdeuse un cabalo, por un cabalo perdeuse unha batalla e por unha batalla perdeuse un reino… e as cousas realmente acontecen así, eu neses escasos cinco segundos fiquei aparvado pola intensidade da mirada, tan pampo que nin correspondín, nin sorrín.
E supoño que cun sorriso ela se sentiría correspondida e sentiríase máis feliz, e eu de rebote tamén sería feliz e espertaríase unha paixón irrefreable que produciría un estado de felicidade nos dous individuos afectados por ese sentimento tan intenso e algún día comeriamos perdices nalgún restaurante, por aquilo do tópico máis ca nada.
E a vida, un dos momentos máis importantes da túa vida son eses decisivos cinco segundos, nos que te xogas a felicidade, sen ti sabelo, claro está. Sería moito máis cómodo que a cousa viñese nos libros, como as instrucións dos electrodomésticos, que agora adoitan ser tradución do alemán, pero aínda hai algunha tradución dos americanos, e nos microondas case sempre vén que non podes secar o gato no forno.
A min que carallo me importa se non teño gato, pero logo sempre tes algún coñecido que che conta que os americanos para iso son moi seus e, á parte da asociación nacional do rifle, teñen o costume de andar a preitos coas empresas grandes para sacarlles os cartos. Algúns avogados van de Robin Hood modernos, que por certo, robin é como se di paporrubio en inglés.
E seica unha vella que tiña un gato meteuno no microondas para secalo, e claro, pasou o que pasou: a vella demandou a empresa fabricante e gañou e desde aquela poñen o aviso de que non podes secar gatos no microondas en todos os folletos. Eu xuro a quen queira crerme que o último que lin poñía que non se podían secar animais domésticos no seu interior, e iso dos animais domésticos paréceme un avance porque é moito demandas.
Pero a felicidade non ten libro de instrucións, porque se agacha, ti ándala buscando aquí, e resulta que ela está alá, ou tamén acontece que pasado o tempo descobres que eras tremendamente feliz. Si, si a posteriori sempre se di que un foi tremendamente feliz, a pesar de que a sensación de presente non o sexa, o conto é desexar un pasado idílico.
E digo eu que aquí poderiamos incluír os portugueses e o seu sebastianismo. Que visto como operación de mercadotecnia non me parece unha cousa desencamiñada, todo o bo fica no pasado, e virá o rei Sebastião e será todo marabilloso.
É moi importante ter un motivo para ser optimista, e cando non o hai, que non digo eu que sexa este o caso concreto que nos ocupa, digo que cando non o hai, o mellor é inventalo. Porque como me dixo Ana un día que estaba eu abatido as optimistas vivimos máis e mellor, e eu quedei rindo, pero despois pensando de vagar no asunto cheguei á conclusión de que me dixera unha verdade moi grande.
Case nunca se ten sensación de felicidade, non é como a sensación de pesadez de pés, da que se podería falar con certa obxectividade, ou das náuseas, que son máis claras e moitísimo máis obxectivas, ou as tes ou non as tés, aí non hai decimais nin subxectividades. Pero os científicos aínda non se atreveron a dar unha pequena descrición da felicidade, ou unha táboa de síntomas, nada de nada.
Ou non lles preocupa, porque son investigacións que non financian nin as multinacionais farmacéuticas nin o goberno por medio dos seus programas armamentísticos. Craso erro, por outra banda, porque non habería arma máis potente ca a felicidade. Unha potencia capaz de xerar felicidade a vontade sería fascinante e indestrutible, penso que podería exercer de potencia mundial.
Sucedáneos xa hai unha chea deles, pero disque son espellismos. A felicidade química que se compra e se vende a módico prezo xeralmente é un timo da máis baixa calidade, e non deixa de ser outra trampa da sociedade de consumo, que como non a paremos os consumidos podemos ser nós.
A felicidade debe ser algo mental e divertido, se non fose divertida non sería felicidade. A felicidade querémola todos e porén andamos pola vida sen preocuparnos dela, ou buscándoa onde non está. Pero ninguén sabe certo onde está, polo que podemos inferir que é unha cousa intanxible, máis ou menos coma o Know how que di a xente coma se falar do saber facer fose cousa doutro mundo.
Que eu coñezo a un tipo que sabía facer carros e di Manolo Rivas que é un artefacto de gran tecnoloxía e perfectamente adaptado ao noso territorio, pero hoxe todos queren automóbiles alemáns, que non sei por que teñen sona de bos, robustos e fiables.
A esencia da existencia é a transcendencia, dicía Martiño de carallada , ou non tanto de carallada, cando bebía, e se cadra aquel día que o esmagou o camión bebeu de máis, que non se sabe e non é cousa de publicar os resultados da autopsia e aos mortos convén deixalos descansar en paz.
E iso que conducía un automóbil alemán, o cal á parte da suposta fiabilidade mecánica, que con isto da crise non sei se será un conto chinés, non garante nada, quizais queda mellor matarse nun automóbil alemán que nun coreano. Pero todo pura estética.
O conto sería analizar o gramo de alcohol decisivo que cambiou o destino de Martiño, porque penso que ten que haber unha fronteira entre a correcta asunción das obrigas da condución en perfecto estado de reflexos, e a mingua nas súas facultades debido ao alcohol. E aínda que a Dirección Xeral de Tránsito ten unhas gráficas aplicables ao caso que nos ocupa, son a titulo sancionable.
Sería interesante saber o gramo exacto de alcohol no que o destino de Martiño se bifurca, con un gramo menos seguiría reaccionando adecuadamente á embestida do camión e con un gramo máis falece debaixo da mole de ferro como se fose unha besta medieval porque só por un pouco alcohol Martiño está alá e non acá, como din os arxentinos.
Que son boa xente pero non me explico eu como teñen o pais así, porque é un país rico. Que en Buenos Aires hai moitos galegos é de todos sabido. Eu pasei un día enteiro en Villa Urquiza, que é un barrio saudando coñecidos. E os que querían vir para acá curiosamente eran os que non tiñan a nacionalidade española, que os que a tiñan sabían que podían vir e non querían. Que a especie humana por moito que digades non hai Deus que a entenda.
Que hai mulleres que pensan que o orgasmo non existe, e as multiorgásmicas escacharán a rir cando escoiten ese tipo de afirmacións categóricas, porque xa o di a sabedoría popular, cada un fala da feira segundo lle vai nela. Pero tampouco parece que as sensacións físicas proporcionen felicidade, entendendo isto como un estado de plenitude total . Que axudarán non digo eu que non, pero se os científicos inventasen unha máquina do continuo orgasmo, que non dubido eu do éxito comercial que podería ter o invento, axiña serían tachados de reaccionarios, porque supoño que non habería nada mellor para conservar a orde social existente ca a devandita maquina.
Tampouco se deben interpretar as miñas palabras como que todas as forzas revolucionarias que hai na sociedade padezan anorgasmia, que non creo que sexa o caso, máis ca nada porque xa non quedan forzas verdadeiramente revolucionarias na sociedade, entendendo por tal as forzas que queren subverter a orden social existente, se acaso nos que chegan mollados do terceiro mundo.
Que é tradición de todo canto revolucionario se prece poñer como primeiro obxectivo a felicidade do seu pobo, e xeralmente ese loable obxectivo leva tanto sufrimento nas súas fases previas que nunca se ten visto na historia unha explosión de felicidade, O único que explotan son as bombas, e estas son causa máis ben de infelicidade.
Chegado a esta altura xa me dei conta que o oráculo non existe, que son eu o que me respondo as preguntas e empezo a pensar se será preocupante que fale eu comigo, pero dáme igual, porque as conclusións ás que estou chegando parécenme interesantes e estoume dando algúns sabios consellos, que non sei se serei capaz de facerme caso a min mesmo. Supoño que sería moi bo para min que o fixese pero eu son un ou son varios?, ou son varios os que conviven dentro dun único eu? Non é doado discernir estas cuestións tan complicadas. A miña personalidade ten múltiples caras, aínda que non se contradín, senón que manteñen a coherencia interna, ou polo menos iso creo.
Porque é interesante que buscando o oráculo chegase dentro de min. Quizais teña que buscar máis a miúdo dentro de min cousas que tradicionalmente buscaba fóra e atope máis cousas interesantes, coma cando atopas cinco euros no peto dunha chaqueta túa, que se o atopas na chaqueta dos outros xa sería roubar, e non está ben visto, á parte de ser eticamente reprobable.
E a min non me fan falta ideas alleas para ser feliz, e coas propias tampouco creo que o sexa, e penso que non será cousa de ideas. Principalmente porque ninguén sabe o que é a felicidade, e sospeito que se alguén o sabe non o di, que estas cousas son así, xa se sabe, coma naquel restaurante no que nos pementos viña unha cascuda perfectamente fritida, houbo quen fixo a graza, e houbo quen se escandalizou, pero era moi previsible vendo como esta o bar, e ninguén quixo comela que na nosa cultura aínda no se leva o de comer insectos pero que conste que penso que era unha boa fonte de proteínas, e despois de pasar pola tixola e o aceite a altas temperaturas bacterioloxicamente non presentaría problemas.
E non nos fixeron desconto ningún, eu desde aquela poño reparos aos restaurantes que propón Francisco, que o tipo sabía perfectamente onde nos metía e cando Carme atopou a cascuda no medio dos pementos de Padrón, expresouno dunha maneira totalmente descritiva sen darlle moita importancia, todo hai que dicilo, sen ningún tipo de histerismo, o tipo aínda se permitiu facer o chiste de “esa xa non pica”.
Eu estou convencido de que nesta vida o que non ten problemas invéntaos, que andamos seguido a queixarnos dos cartos e cando me dixo o Seco que estaba a tomar antidepresivos estiven para darlle unhas hostias, porque hai cousas que non se poden permitir e aquilo a min fíxome ferver o sangue.
Que un tipo que vive nunha casa da súa propiedade que taxada polo baixo podíamos estimar o seu valor en máis de un millón de euros diga que toma antidepresivos é para andar a hostias con el e non parar nun mes, se o moble que ten no salón esta valorado en 16 millóns das antigas pesetas. E xa non entro a valorar os seus ingresos mensuais, que estimados polo baixo creo que dan para mercar un bo automóbil, e o tipo tomando antidepresivos.
E que isto cóntasllo a un traballador calquera que teña uns cantos fillos e non o cre. O máis grave é que estaba convencido de que estaba deprimido, e agora que o penso con certa distancia é posible que estivese deprimido de verdade, pero xa lle expliquei a el que non me viñese con caralladas, que del non aceptaba algunhas cousas, e parecíame unha ofensa moi grande para os que chegabamos a fin de mes a velas vir.
Que habería que explicarlle ao tipo ese o que é absterse de facer determinados gastos cando está próxima a fin de mes. Os millonarios pérdense algunhas sensacións que temos o común dos mortais e que nos axudan a madurecer, está visto que non se pode ter todo. Cando Seco di que non ten un peso para acabar o mes probablemente queira dicir que lle resta na conta corrente unha cantidade equivalente ao salario meu de cinco anos.
Porque o sistema de referencia é moi importante, por iso lles propoñía eu aos científicos que fixesen estudo detallado con amplas táboas para medir as cousas. Non é o mesmo ser feliz no inferno ca no ceo, e porén hai xente que anda ao seu e é capaz de abstraerse, e se cadra fago eu ben buscando dentro de min: se a sensación de felicidade é unha sensación subxectiva, parece lóxico que busque dentro de min.
Que a xente non hai quen a entenda, e se ti te entendes ben a ti mesmo comeza a preocuparte, porque probablemente sexa algún tipo de patoloxía, que somos demasiado complicados, ou se non o somos en realidade complicamos nós as cousas que en realidade son ben simples. Porque non nos enganemos, en realidade a vida é moi simple, demasiado simple, simple de máis e en realidade cousas importantes hai moi poucas nesta vida, o importante é saber cales. E tampouco o sabemos e por iso andamos perdidos os máis de nós, e ás veces imos decatándonos dalgunha cousa nun lento proceso de aprendizaxe.
Porque unha mirada de cinco segundos pode ser algo banal e intranscendente ou pode dar un xiro a unha. Que digo a unha, a dúas vidas!, que as cousas son como son, non como parecen, ou son como acaban, ou o que ben empeza ben acaba, ou as cousas ben feitas acaban ben e as outras acaban como lles cadra, que non sei eu moi ben.
E Pablo Ruíz foi director do Museo pero non sabemos se iso non o fixo feliz, ou si, que manda carallo, a república nomear director do Museo do Prado a un tipo así, pero despois, coma sempre, veu a guerra e iso si que causa infelicidade, e os mortos polas cunetas por moito que falen do descanso eterno despois de corenta anos de educación franquista hai quen nega o evidente; de que nas cunetas aparecía boa xente coma Ánxel Casal, que apareceu indo para Cacheiras nunha curva da estrada, que foi compañeiro de cadea de Maroño o bo que era de aquí abaixo, e consumiunos a novela e a peli d’O lapis do carpinteiro, como un innovador produto cultural esquecendo que é a historia do exterminio da nosa xente.
E tanto exterminio para que? A vida ás veces pode facerse moi dura e aí é cando hai que valorar a xente, porque cando a cousa vén ben non ten mérito ningún, pero cando pintan bastos si que hai que valorar as persoas que resisten coma carballas con risco de tronzarse. Conta o conto popular que o temporal tronza os carballos pero deita os xuncos e despois do temporal os xuncos volven ao seu pero o carballo queda tronzado.
E o monólogo este en vez de aclarar estame confundindo, porque eu se acudía a un oráculo era procurando a sabedoría. É moito mais cómodo que cha dean feita de fóra que andar ti á busca dela e eu estou algo desconcertado co que atopo. E o máis fodido do conto é que non aparecen os brancos e os negros perfectamente definidos, senón que vexo infinitos matices de gris, e así non hai quen se aclare.
E volvendo ao conto ata é posible que a realidade sexa unha ilusión, pensamos que somos felices e acabamos sentindo a sensación de felicidade, ou un defecto da percepción, se percibimos as cousas non como son e si como queremos que sexan con toda probabilidade acabaremos sentíndonos moi felices, porque non sei eu de onde ven o de asociar os defectos ao negativo, as mutacións son o que fai evolucionar as especies. E se resulta que todo se reduce a que a felicidade é un defecto da percepción? Que pasa? Cambiaría iso algo a nosa visión da vida?
Tamén deixara dito Vicente Risco que a orixe da saudade debíase a que as augas da nosa terra teñen pouco litio. Outra volta a teoría do caos e a ás da bolboreta, por uns miligramos de déficit de litio na nosa dieta fomos capaces de crear un concepto novo para o pensamento universal: a saudade.
É unha mágoa que co bocio non fósemos quen de facer outro tanto. Porque só sentimos nós saudade? Pola falta de litio? Noutros países escasos de litio que fixeron? Senten saudade os que beben augas escasas de litio en América? Influirá na percepción da felicidade a abundancia de litio?
Escoiteille a un doutor que analizara a fonte que hai na Escravitude e parece ser que son unha augas con moito litio. Terán saudade os da Escravitude? E os de Cotobade? Serán máis felices os da Escravitude? Porque esa variación no litio das augas ábrenos moitas interrogantes.
Con estas cousas non se sabe, pero os científicos deberían facer un estudo, serio, científico e rigoroso, e publicar táboas ao respecto. As táboas explican moitas cousas graficamente, e non o digo só como recurso pedagóxico.
A supervivencia pasa pola investigación, + desenvolvemento + innovación e non é só para a industria tradicional, tamén é para a industria cultural. Nunha sociedade postindustrial a industria cultural é fundamental. Hoxe en día ferro pódeo fabricar calquera pero un poema ou unha novela que despois se fai película dá traballo a moita xente, e se ten éxito non para aí a cousa, que se recada polo merchandaisin e incluso se pode acabar facendo un xogo para ordenador.
As minas de ferro do Courel son preciosas. O próximo abril volverei pescar con Paulo, e non é que as troitas me fixesen algo, que non mo fixeron, e teñen sorte comigo que non domino a arte da pesca. As paisaxes do Courel en Abril son espectaculares, e poucos o sabemos, igual ca a Ribeira Sacra en novembro, cando caen as follas, a paisaxe énchese de ocres e granates que fere os ollos. Se tivésemos a sensibilidade estética dos xaponeses estariamos cun pe aquí e outro na Ribeira Sacra, e no Courel, porque cando non é o outono é a primavera, na que florecen as cerdeiras, son espectáculos impresionantes e gratis para os que só fai falta ter a sensibilidade necesaria para aprecialos.
Que non sei eu que grao de felicidade achegarán ao suxeito que goza da contemplación de tales espectáculos. Deberían facer unha investigación seria os científicos, sen esquecer as táboas correspondentes, na que explicasen o grao de satisfacción que produce a contemplación da Ribeira Sacra en outono, e que parte se debe a compoñentes esóxenas e cal a compoñentes endóxenas.
Porque tamén hai que ter en conta o contorno, e poño por exemplo que o monoteísmo naceu nos desertos onde o sol era o señor de todo, e claro que con ese sol de xustiza se explica ben que sexan monoteístas, pero nós no noso contorno con tantas brumas que esvaecen as cousas, tanta variedade de fenómenos atmosféricos non digo eu que non debamos ser monoteístas, pero vexo que non somos tan monoteístas coma os do deserto, aquí é crenza popular que Deus é bo e o demo non e malo. Os santos son moitos e variados e o máis importante: a mentalidade da xente é doutra maneira.
Non llo conto a ninguén porque ninguén me crería pero eu sei dun estraño culto na catedral, concretamente na capela da Corticela, que son frecuentes os devotos do que lle chaman Padre Eterno, que cando preguntei eu que santo era, contestáronme que non era ningún santo, que o Padre Eterno mandaba máis ca Deus, e cando tiñan algo importante polo que rezar ían alí. Iso si que é relativizar, e nós iso facémolo ben, pero non sei se é polo contorno, pola ausencia de litio ou pola pouca seriedade, que todo podería ser.
E agora acórdome do chiste de que cando nunha conferencia na que Einstein explicaba a teoría da relatividade e afirmaba que todo era relativo un galego alí presente retrucou dicindo que iso depende.
E en todas estas cousas relativas atópome eu procurando a felicidade, que é unha das cousas mais interesantes que se pode procurar sen saber onde andará, ou onde poderei atopala. E o que se ve a primeira vista na sociedade capitalista son os cartos, e o caso de Seco evidencia que ese non é o camiño ou que Seco é un marulo. No viño e demais substancias que podiamos chamar sucedáneos, que cada cultura ten os seus. pois non parece que estea, e senta moi mal no fígado, á parte de producir danos cerebrais se o consumo é excesivo. E nós, o noso cerne, en realidade somos o que temos almacenado no noso cerebro, de aí a crueldade do alzheimer, un corpo sen recordos, un corpo que non sabe quen é, que non ten consciencia de si, seguramente non é o que era cando tiña consciencia de si.
Tamén entra dentro do posible que a felicidade poida ser unha lenda urbana, porque todos falan dela pero ninguén coñece a un tipo que recoñeza abertamente que é feliz. E coma o conto, e hai que volver unha vez máis á cultura popular do conto da felicidade que penso que habería que contarllo a Seco, do tipo ao que lle dixo o curandeiro que o seu mal se arranxaba cando puxese a camisa dun home feliz, e nisto os contos populares son sexistas, porque din un home, e quen sabe se as mulleres están mais preparadas ca os homes para a felicidade. Que deberían os científicos facer serios estudos sobre este particular en concreto e achegar táboas explicativas que nos aclarasen un pouco máis este punto de se están por igual de preparados ambos os sexos para gozar da felicidade. E seguindo co conto popular resulta que cando atopa o home feliz este dille que felicidade a que queira, pero que camisa non lla pode prestar porque non a ten, e eu ollando para os meus veciños non vexo que o índice de felicidade sexa moi elevado, entre traumas e complexos xa chega para calmalos.
Pero volvemos ao de sempre, o pouco interese dos científicos no tema que nos ocupa, faltan investigacións, faltan táboas detalladas. E pregúntome eu que sendo este tema da felicidade tan importante para os individuos da especie humana, porque non nos enganemos todos buscamos o mesmo, pois os científicos nin se decataron do tema, os filósofos dixeron algo pero moi pouco. E a sociedade desde tempos de Aristóteles cambiou, pero neses temas da felicidade penso que o que máis actualizado está é el, que non deixa de ser un paradoxo, pero os clásicos xa se sabe que por algo son clásicos.
Coma Cunqueiro, que volveu ás cantigas, para iso están os clásicos, para volver a eles. E as cantigas seguen soando e nós perdémonos en labirintos que creamos, que o conto é ter que facer.
E falando de facer, a Xunta debería facer algo, se se preocupa do ben común eu penso que o ben máis prezado é a felicidade. Pois debería preocuparse de que fósemos felices, as vantaxes serían moitas, o gasto farmacéutico baixaría, os antidepresivos e demais caralladas para as cousas psicosomáticas, aínda que non habería que descartar un lixeiro aumento en Viagra, que como non o paga a seguridade social non se incrementaría o gasto pero si o gusto.
Ben pensado eu son parvo, levo tanto tempo pensando na felicidade e resulta que ao mellor a felicidade non é cousa de pensar, e é unha cousa que vén coma a lotería, sen causa, simplemente porque si.
A persoa que vin con máis cara de felicidade non sei eu se pensará moito, é unha persoa especial con algo de atraso que hai anos escapábase da casa e viña á cidade a vender os seus debuxos. Eran debuxos feitos cun boli nun caderno escolar que pretendía vender á xente, e algún conseguía colocar, pero el só llos ofrecía ás rapazas, daquela tería dezasete anos ou así e as hormonas farían o seu traballo.
E necesitaba moi pouco para aparentar felicidade. Simplemente era un rapaz que supoño que tería diagnosticado algo que os científicos xa terían as táboas adecuadas e todo, pero el escapábase da casa cun caderno a cadros, un boli e montaba o seu posto de venda de debuxos, e penso que era feliz entre as persoas que pasabamos por diante del cheos de medos complexos e preocupacións e non sabiamos ver o que tiñamos diante dos ollos. Eu penso que era máis feliz ca Picasso, que era outro individuo que tamén vivía das imaxes que producía.
Aínda que eu non a atopei, penso que a felicidade debe estar dentro de nós. Pero como non é bo precipitarse, onte despois de moitos anos volvín ver a muller da afectuosa mirada, e poida que o tempo apagase o lume da súa mirada, poida que agora use lentes para ler que tapen eses ollos tan intensos, poida que sexa miope, e esa maneira de mirar só se deba á miopía, as posibilidades son infindas... pero xa sei onde traballa e penso cruzarme con ela todos os días, e penso sorrirlle todos os días, e... previsiblemente a cousa irá a máis. E se somos felices comeremos perdices de Coren, se as comercializa, pero non penso facer ningún estudo serio nin táboas explicativas.
Microteoría do caos
O caos é orde, e o orde é caos, aparentemente. El, que son eu, foille preguntar ao evanescente oráculo onde estaba a felicidade, porque era un tema no que realmente estaba interesado coma calquera mortal preocupado pola calidade da propia existencia.
A vida é un agasallo que consiste nun anaco de tempo. Dentro de cen anos, probablemente nin ti nin eu estaremos aquí, así que cómpre experimentar o sentimento pleno de felicidade, ou iso parece o máis recomendable, analizado desde unha óptica hedonista, desde unha óptica racional tamén.
O conto é que a felicidade pode agacharse mesmo naquela mirada cálida e húmida que era todo lume da moza loura que recordas desde hai moitos anos.
E parece unha parvada grande que te acordes desa mirada por moi espectacular que fose, que só foron uns segundos, cinco como moito, que ti sentiches intensamente, que che quedou gravada a lume no teu cerebro, e que sentes que eses escasos cinco segundos puideron cambiarche a vida, ou polo menos diso estás convencido.
Igual aquela muller sen nome era a muller da túa vida, que ti es moi dado a crer nesas parvadas do destino para xustificar a túa nugalla, que xa o dixo Max Weber, mais traballar e menos caralladas. E só a tiveches próxima eses poucos segundos, e quen sabe como cambiaría a túa vida, porque xa din os que explican a teoría do caos: o movemento das ás dunha bolboreta aquí pode producir un furacán noutra parte do mundo. E aquela mirada foi o bater as ás da bolboreta que remexeu con forza toda a túa alma.
Non estaría demais desbotar outras teorías, que estaría bo que a misteriosa loura tivese miopía e astigmatismo, e o que ti interpretas como unha mirada de paixón e desexo non fose máis ca o resultado das carencias fisiolóxicas da visión da individua en cuestión, que a ti a cabeza ándache a cen e as hormonas tamén. Así que déixate de caralladas e esquécete da miope. Porque a ti sempre te perdeu o ollar das miopes. Miope que poñía un ollo en ti xa te tiña rendido aos seus pés.
A felicidade tamén pode estar no máis sinxelo da existencia. Un dos artistas gráficos dos que fala o oráculo, a última vez que o vin, tiña cara de saúde a pesar da súa carie, que os dentes hai que coidalos e non comer tantas larpeiradas, que despois pasa o que pasa e, á parte da incomodidade, escarallan a estética.
E non penses que son un hipocondríaco, pero lin nun libro que un tipo non sei onde morrera dunha carie. Xa sei que pode resultar esaxerado, pero é certo. Ao tipo infectóuselle e complicouse e morreu. Así que acórdate de limpar ben os dentes, que a seguridade social niso da saúde bucodental está escasa de prestacións e non se preocupa o que debera da túa dentadura e da miña, só o imprescindible. E chámanlle estado do benestar.
En realidade non hai nada que escaralle máis o benestar ca unha dor de moas, que son as que se escarallan antes, é curioso que sempre pase así e eu non sei por que, supoño que os dentistas, que eses si que fan cartos cobrando o que lles peta, terán feito algún estudo científico serio e rigoroso con algunha táboa explicativa de por que tal cousa acontece.
Aínda que hai excepcións coma a de Ramón, que o primeiro que escarallou foi un dente, e iso si que é raro porque tradicionalmente son os premolares, pero neste caso non foi de todo natural. Xogando ao fútbol saltou para rematar de cabeza e co primeiro que tocou o cemento do chan foi cos dentes superiores, xa sei que é difícil de crer, e eu mesmo non o crería se non estivese diante del a un metro escaso. E segue solteiro, aínda que eu non me aventuro a suxerir que tal circunstancia sexa a consecuencia do accidente dental da adolescencia.
O da bolboreta que move as ás aquí e o temporal aparece no outro extremo do planeta quere dicir que calquera cousa miúda pode producir resultados insospeitados, poño por caso, se a mirada miope cálida afectuosa esa da que falo se convertese nunha paixón irrefreable, moi ben puidera ser que acabase sendo pai de familia numerosa, das que xa non se levan, ou que sei eu.
E ese grande apaixonamento tiña todas as calidades de nacer neses escasos cinco segundos, en que a vida daría un chimpo. Porque as cousas hai que coidalas cando están nacendo que despois cando medran xa se robustecen, a mirada sensual, afectuosa e cálida ben podería ser coma un carballiño saíndo da landra que medraría ata converterse en algo tan robusto coma os carballos milenarios que hai indo para Lalín.
Ou cando Martiño foi a bailar, e eu aquela noite tiña dor de moas e fiquei na casa, fodido por non poder ir. Xa dicía eu que a saúde bucodental é moi importante, sobre todos para os bicos eróticos que era a finalidade daquela expedición.
Pero á mañá seguinte a impresión era moi distinta, cando chegaron as noticias do camión que esmagou a Martiño, que pouco debeu quedar del en bo estado, que despois da autopsia non deixaron abrir a caixa.
E se non me doesen as moas aló iria co Martiño, coma tantos outros días, coma case todos os días, que nós eramos uns habituais. E alí quedaría eu esmagado; anacos de min espallados entre os ferros, ou se cadra non, se cadra parábame a mexar previa protesta de Martiño, que eu reteño pouco, e menos cando vai frío, e xa non coincidiamos co camión, e Martiño agora era un tipo de proveito. Ben, diso non estou tan certo, que non levaba camiño, aínda que os que non levan camiño son os que acaban sorprendendo a xente que os rodea.
Quen contaba que Barreiro acabase dando clases na universidade, o pobriño que tiña, e aínda ten, fasquía de marulo, que non sei como non se lle rin os alumnos. Que co porte do Martiño xa sería catedrático polo menos.
Eu estou convencido de que Hitler sen bigote non chegaría a onde chegou. E eu sei ben o que digo, que só son uns pelos, aos que se lle deixa de pasar a navalla de barbear pero as és da bolboreta son así. Non sei eu se deixar bigote, non para ser coma Adolfo, nin para atraer a moza da mirada sublime, poño por caso, que tendo eu bigote hai a posibilidade de que a tenrura da mirada non acadase esa intensidade. É posible que o bigote en min agochase o meu ser natural e non espertase a admiración nas femias miopes e louras coas que me cruzo.
E o conto popular, por un cravo perdeuse unha ferradura por unha ferradura perdeuse un cabalo, por un cabalo perdeuse unha batalla e por unha batalla perdeuse un reino… e as cousas realmente acontecen así, eu neses escasos cinco segundos fiquei aparvado pola intensidade da mirada, tan pampo que nin correspondín, nin sorrín.
E supoño que cun sorriso ela se sentiría correspondida e sentiríase máis feliz, e eu de rebote tamén sería feliz e espertaríase unha paixón irrefreable que produciría un estado de felicidade nos dous individuos afectados por ese sentimento tan intenso e algún día comeriamos perdices nalgún restaurante, por aquilo do tópico máis ca nada.
E a vida, un dos momentos máis importantes da túa vida son eses decisivos cinco segundos, nos que te xogas a felicidade, sen ti sabelo, claro está. Sería moito máis cómodo que a cousa viñese nos libros, como as instrucións dos electrodomésticos, que agora adoitan ser tradución do alemán, pero aínda hai algunha tradución dos americanos, e nos microondas case sempre vén que non podes secar o gato no forno.
A min que carallo me importa se non teño gato, pero logo sempre tes algún coñecido que che conta que os americanos para iso son moi seus e, á parte da asociación nacional do rifle, teñen o costume de andar a preitos coas empresas grandes para sacarlles os cartos. Algúns avogados van de Robin Hood modernos, que por certo, robin é como se di paporrubio en inglés.
E seica unha vella que tiña un gato meteuno no microondas para secalo, e claro, pasou o que pasou: a vella demandou a empresa fabricante e gañou e desde aquela poñen o aviso de que non podes secar gatos no microondas en todos os folletos. Eu xuro a quen queira crerme que o último que lin poñía que non se podían secar animais domésticos no seu interior, e iso dos animais domésticos paréceme un avance porque é moito demandas.
Pero a felicidade non ten libro de instrucións, porque se agacha, ti ándala buscando aquí, e resulta que ela está alá, ou tamén acontece que pasado o tempo descobres que eras tremendamente feliz. Si, si a posteriori sempre se di que un foi tremendamente feliz, a pesar de que a sensación de presente non o sexa, o conto é desexar un pasado idílico.
E digo eu que aquí poderiamos incluír os portugueses e o seu sebastianismo. Que visto como operación de mercadotecnia non me parece unha cousa desencamiñada, todo o bo fica no pasado, e virá o rei Sebastião e será todo marabilloso.
É moi importante ter un motivo para ser optimista, e cando non o hai, que non digo eu que sexa este o caso concreto que nos ocupa, digo que cando non o hai, o mellor é inventalo. Porque como me dixo Ana un día que estaba eu abatido as optimistas vivimos máis e mellor, e eu quedei rindo, pero despois pensando de vagar no asunto cheguei á conclusión de que me dixera unha verdade moi grande.
Case nunca se ten sensación de felicidade, non é como a sensación de pesadez de pés, da que se podería falar con certa obxectividade, ou das náuseas, que son máis claras e moitísimo máis obxectivas, ou as tes ou non as tés, aí non hai decimais nin subxectividades. Pero os científicos aínda non se atreveron a dar unha pequena descrición da felicidade, ou unha táboa de síntomas, nada de nada.
Ou non lles preocupa, porque son investigacións que non financian nin as multinacionais farmacéuticas nin o goberno por medio dos seus programas armamentísticos. Craso erro, por outra banda, porque non habería arma máis potente ca a felicidade. Unha potencia capaz de xerar felicidade a vontade sería fascinante e indestrutible, penso que podería exercer de potencia mundial.
Sucedáneos xa hai unha chea deles, pero disque son espellismos. A felicidade química que se compra e se vende a módico prezo xeralmente é un timo da máis baixa calidade, e non deixa de ser outra trampa da sociedade de consumo, que como non a paremos os consumidos podemos ser nós.
A felicidade debe ser algo mental e divertido, se non fose divertida non sería felicidade. A felicidade querémola todos e porén andamos pola vida sen preocuparnos dela, ou buscándoa onde non está. Pero ninguén sabe certo onde está, polo que podemos inferir que é unha cousa intanxible, máis ou menos coma o Know how que di a xente coma se falar do saber facer fose cousa doutro mundo.
Que eu coñezo a un tipo que sabía facer carros e di Manolo Rivas que é un artefacto de gran tecnoloxía e perfectamente adaptado ao noso territorio, pero hoxe todos queren automóbiles alemáns, que non sei por que teñen sona de bos, robustos e fiables.
A esencia da existencia é a transcendencia, dicía Martiño de carallada , ou non tanto de carallada, cando bebía, e se cadra aquel día que o esmagou o camión bebeu de máis, que non se sabe e non é cousa de publicar os resultados da autopsia e aos mortos convén deixalos descansar en paz.
E iso que conducía un automóbil alemán, o cal á parte da suposta fiabilidade mecánica, que con isto da crise non sei se será un conto chinés, non garante nada, quizais queda mellor matarse nun automóbil alemán que nun coreano. Pero todo pura estética.
O conto sería analizar o gramo de alcohol decisivo que cambiou o destino de Martiño, porque penso que ten que haber unha fronteira entre a correcta asunción das obrigas da condución en perfecto estado de reflexos, e a mingua nas súas facultades debido ao alcohol. E aínda que a Dirección Xeral de Tránsito ten unhas gráficas aplicables ao caso que nos ocupa, son a titulo sancionable.
Sería interesante saber o gramo exacto de alcohol no que o destino de Martiño se bifurca, con un gramo menos seguiría reaccionando adecuadamente á embestida do camión e con un gramo máis falece debaixo da mole de ferro como se fose unha besta medieval porque só por un pouco alcohol Martiño está alá e non acá, como din os arxentinos.
Que son boa xente pero non me explico eu como teñen o pais así, porque é un país rico. Que en Buenos Aires hai moitos galegos é de todos sabido. Eu pasei un día enteiro en Villa Urquiza, que é un barrio saudando coñecidos. E os que querían vir para acá curiosamente eran os que non tiñan a nacionalidade española, que os que a tiñan sabían que podían vir e non querían. Que a especie humana por moito que digades non hai Deus que a entenda.
Que hai mulleres que pensan que o orgasmo non existe, e as multiorgásmicas escacharán a rir cando escoiten ese tipo de afirmacións categóricas, porque xa o di a sabedoría popular, cada un fala da feira segundo lle vai nela. Pero tampouco parece que as sensacións físicas proporcionen felicidade, entendendo isto como un estado de plenitude total . Que axudarán non digo eu que non, pero se os científicos inventasen unha máquina do continuo orgasmo, que non dubido eu do éxito comercial que podería ter o invento, axiña serían tachados de reaccionarios, porque supoño que non habería nada mellor para conservar a orde social existente ca a devandita maquina.
Tampouco se deben interpretar as miñas palabras como que todas as forzas revolucionarias que hai na sociedade padezan anorgasmia, que non creo que sexa o caso, máis ca nada porque xa non quedan forzas verdadeiramente revolucionarias na sociedade, entendendo por tal as forzas que queren subverter a orden social existente, se acaso nos que chegan mollados do terceiro mundo.
Que é tradición de todo canto revolucionario se prece poñer como primeiro obxectivo a felicidade do seu pobo, e xeralmente ese loable obxectivo leva tanto sufrimento nas súas fases previas que nunca se ten visto na historia unha explosión de felicidade, O único que explotan son as bombas, e estas son causa máis ben de infelicidade.
Chegado a esta altura xa me dei conta que o oráculo non existe, que son eu o que me respondo as preguntas e empezo a pensar se será preocupante que fale eu comigo, pero dáme igual, porque as conclusións ás que estou chegando parécenme interesantes e estoume dando algúns sabios consellos, que non sei se serei capaz de facerme caso a min mesmo. Supoño que sería moi bo para min que o fixese pero eu son un ou son varios?, ou son varios os que conviven dentro dun único eu? Non é doado discernir estas cuestións tan complicadas. A miña personalidade ten múltiples caras, aínda que non se contradín, senón que manteñen a coherencia interna, ou polo menos iso creo.
Porque é interesante que buscando o oráculo chegase dentro de min. Quizais teña que buscar máis a miúdo dentro de min cousas que tradicionalmente buscaba fóra e atope máis cousas interesantes, coma cando atopas cinco euros no peto dunha chaqueta túa, que se o atopas na chaqueta dos outros xa sería roubar, e non está ben visto, á parte de ser eticamente reprobable.
E a min non me fan falta ideas alleas para ser feliz, e coas propias tampouco creo que o sexa, e penso que non será cousa de ideas. Principalmente porque ninguén sabe o que é a felicidade, e sospeito que se alguén o sabe non o di, que estas cousas son así, xa se sabe, coma naquel restaurante no que nos pementos viña unha cascuda perfectamente fritida, houbo quen fixo a graza, e houbo quen se escandalizou, pero era moi previsible vendo como esta o bar, e ninguén quixo comela que na nosa cultura aínda no se leva o de comer insectos pero que conste que penso que era unha boa fonte de proteínas, e despois de pasar pola tixola e o aceite a altas temperaturas bacterioloxicamente non presentaría problemas.
E non nos fixeron desconto ningún, eu desde aquela poño reparos aos restaurantes que propón Francisco, que o tipo sabía perfectamente onde nos metía e cando Carme atopou a cascuda no medio dos pementos de Padrón, expresouno dunha maneira totalmente descritiva sen darlle moita importancia, todo hai que dicilo, sen ningún tipo de histerismo, o tipo aínda se permitiu facer o chiste de “esa xa non pica”.
Eu estou convencido de que nesta vida o que non ten problemas invéntaos, que andamos seguido a queixarnos dos cartos e cando me dixo o Seco que estaba a tomar antidepresivos estiven para darlle unhas hostias, porque hai cousas que non se poden permitir e aquilo a min fíxome ferver o sangue.
Que un tipo que vive nunha casa da súa propiedade que taxada polo baixo podíamos estimar o seu valor en máis de un millón de euros diga que toma antidepresivos é para andar a hostias con el e non parar nun mes, se o moble que ten no salón esta valorado en 16 millóns das antigas pesetas. E xa non entro a valorar os seus ingresos mensuais, que estimados polo baixo creo que dan para mercar un bo automóbil, e o tipo tomando antidepresivos.
E que isto cóntasllo a un traballador calquera que teña uns cantos fillos e non o cre. O máis grave é que estaba convencido de que estaba deprimido, e agora que o penso con certa distancia é posible que estivese deprimido de verdade, pero xa lle expliquei a el que non me viñese con caralladas, que del non aceptaba algunhas cousas, e parecíame unha ofensa moi grande para os que chegabamos a fin de mes a velas vir.
Que habería que explicarlle ao tipo ese o que é absterse de facer determinados gastos cando está próxima a fin de mes. Os millonarios pérdense algunhas sensacións que temos o común dos mortais e que nos axudan a madurecer, está visto que non se pode ter todo. Cando Seco di que non ten un peso para acabar o mes probablemente queira dicir que lle resta na conta corrente unha cantidade equivalente ao salario meu de cinco anos.
Porque o sistema de referencia é moi importante, por iso lles propoñía eu aos científicos que fixesen estudo detallado con amplas táboas para medir as cousas. Non é o mesmo ser feliz no inferno ca no ceo, e porén hai xente que anda ao seu e é capaz de abstraerse, e se cadra fago eu ben buscando dentro de min: se a sensación de felicidade é unha sensación subxectiva, parece lóxico que busque dentro de min.
Que a xente non hai quen a entenda, e se ti te entendes ben a ti mesmo comeza a preocuparte, porque probablemente sexa algún tipo de patoloxía, que somos demasiado complicados, ou se non o somos en realidade complicamos nós as cousas que en realidade son ben simples. Porque non nos enganemos, en realidade a vida é moi simple, demasiado simple, simple de máis e en realidade cousas importantes hai moi poucas nesta vida, o importante é saber cales. E tampouco o sabemos e por iso andamos perdidos os máis de nós, e ás veces imos decatándonos dalgunha cousa nun lento proceso de aprendizaxe.
Porque unha mirada de cinco segundos pode ser algo banal e intranscendente ou pode dar un xiro a unha. Que digo a unha, a dúas vidas!, que as cousas son como son, non como parecen, ou son como acaban, ou o que ben empeza ben acaba, ou as cousas ben feitas acaban ben e as outras acaban como lles cadra, que non sei eu moi ben.
E Pablo Ruíz foi director do Museo pero non sabemos se iso non o fixo feliz, ou si, que manda carallo, a república nomear director do Museo do Prado a un tipo así, pero despois, coma sempre, veu a guerra e iso si que causa infelicidade, e os mortos polas cunetas por moito que falen do descanso eterno despois de corenta anos de educación franquista hai quen nega o evidente; de que nas cunetas aparecía boa xente coma Ánxel Casal, que apareceu indo para Cacheiras nunha curva da estrada, que foi compañeiro de cadea de Maroño o bo que era de aquí abaixo, e consumiunos a novela e a peli d’O lapis do carpinteiro, como un innovador produto cultural esquecendo que é a historia do exterminio da nosa xente.
E tanto exterminio para que? A vida ás veces pode facerse moi dura e aí é cando hai que valorar a xente, porque cando a cousa vén ben non ten mérito ningún, pero cando pintan bastos si que hai que valorar as persoas que resisten coma carballas con risco de tronzarse. Conta o conto popular que o temporal tronza os carballos pero deita os xuncos e despois do temporal os xuncos volven ao seu pero o carballo queda tronzado.
E o monólogo este en vez de aclarar estame confundindo, porque eu se acudía a un oráculo era procurando a sabedoría. É moito mais cómodo que cha dean feita de fóra que andar ti á busca dela e eu estou algo desconcertado co que atopo. E o máis fodido do conto é que non aparecen os brancos e os negros perfectamente definidos, senón que vexo infinitos matices de gris, e así non hai quen se aclare.
E volvendo ao conto ata é posible que a realidade sexa unha ilusión, pensamos que somos felices e acabamos sentindo a sensación de felicidade, ou un defecto da percepción, se percibimos as cousas non como son e si como queremos que sexan con toda probabilidade acabaremos sentíndonos moi felices, porque non sei eu de onde ven o de asociar os defectos ao negativo, as mutacións son o que fai evolucionar as especies. E se resulta que todo se reduce a que a felicidade é un defecto da percepción? Que pasa? Cambiaría iso algo a nosa visión da vida?
Tamén deixara dito Vicente Risco que a orixe da saudade debíase a que as augas da nosa terra teñen pouco litio. Outra volta a teoría do caos e a ás da bolboreta, por uns miligramos de déficit de litio na nosa dieta fomos capaces de crear un concepto novo para o pensamento universal: a saudade.
É unha mágoa que co bocio non fósemos quen de facer outro tanto. Porque só sentimos nós saudade? Pola falta de litio? Noutros países escasos de litio que fixeron? Senten saudade os que beben augas escasas de litio en América? Influirá na percepción da felicidade a abundancia de litio?
Escoiteille a un doutor que analizara a fonte que hai na Escravitude e parece ser que son unha augas con moito litio. Terán saudade os da Escravitude? E os de Cotobade? Serán máis felices os da Escravitude? Porque esa variación no litio das augas ábrenos moitas interrogantes.
Con estas cousas non se sabe, pero os científicos deberían facer un estudo, serio, científico e rigoroso, e publicar táboas ao respecto. As táboas explican moitas cousas graficamente, e non o digo só como recurso pedagóxico.
A supervivencia pasa pola investigación, + desenvolvemento + innovación e non é só para a industria tradicional, tamén é para a industria cultural. Nunha sociedade postindustrial a industria cultural é fundamental. Hoxe en día ferro pódeo fabricar calquera pero un poema ou unha novela que despois se fai película dá traballo a moita xente, e se ten éxito non para aí a cousa, que se recada polo merchandaisin e incluso se pode acabar facendo un xogo para ordenador.
As minas de ferro do Courel son preciosas. O próximo abril volverei pescar con Paulo, e non é que as troitas me fixesen algo, que non mo fixeron, e teñen sorte comigo que non domino a arte da pesca. As paisaxes do Courel en Abril son espectaculares, e poucos o sabemos, igual ca a Ribeira Sacra en novembro, cando caen as follas, a paisaxe énchese de ocres e granates que fere os ollos. Se tivésemos a sensibilidade estética dos xaponeses estariamos cun pe aquí e outro na Ribeira Sacra, e no Courel, porque cando non é o outono é a primavera, na que florecen as cerdeiras, son espectáculos impresionantes e gratis para os que só fai falta ter a sensibilidade necesaria para aprecialos.
Que non sei eu que grao de felicidade achegarán ao suxeito que goza da contemplación de tales espectáculos. Deberían facer unha investigación seria os científicos, sen esquecer as táboas correspondentes, na que explicasen o grao de satisfacción que produce a contemplación da Ribeira Sacra en outono, e que parte se debe a compoñentes esóxenas e cal a compoñentes endóxenas.
Porque tamén hai que ter en conta o contorno, e poño por exemplo que o monoteísmo naceu nos desertos onde o sol era o señor de todo, e claro que con ese sol de xustiza se explica ben que sexan monoteístas, pero nós no noso contorno con tantas brumas que esvaecen as cousas, tanta variedade de fenómenos atmosféricos non digo eu que non debamos ser monoteístas, pero vexo que non somos tan monoteístas coma os do deserto, aquí é crenza popular que Deus é bo e o demo non e malo. Os santos son moitos e variados e o máis importante: a mentalidade da xente é doutra maneira.
Non llo conto a ninguén porque ninguén me crería pero eu sei dun estraño culto na catedral, concretamente na capela da Corticela, que son frecuentes os devotos do que lle chaman Padre Eterno, que cando preguntei eu que santo era, contestáronme que non era ningún santo, que o Padre Eterno mandaba máis ca Deus, e cando tiñan algo importante polo que rezar ían alí. Iso si que é relativizar, e nós iso facémolo ben, pero non sei se é polo contorno, pola ausencia de litio ou pola pouca seriedade, que todo podería ser.
E agora acórdome do chiste de que cando nunha conferencia na que Einstein explicaba a teoría da relatividade e afirmaba que todo era relativo un galego alí presente retrucou dicindo que iso depende.
E en todas estas cousas relativas atópome eu procurando a felicidade, que é unha das cousas mais interesantes que se pode procurar sen saber onde andará, ou onde poderei atopala. E o que se ve a primeira vista na sociedade capitalista son os cartos, e o caso de Seco evidencia que ese non é o camiño ou que Seco é un marulo. No viño e demais substancias que podiamos chamar sucedáneos, que cada cultura ten os seus. pois non parece que estea, e senta moi mal no fígado, á parte de producir danos cerebrais se o consumo é excesivo. E nós, o noso cerne, en realidade somos o que temos almacenado no noso cerebro, de aí a crueldade do alzheimer, un corpo sen recordos, un corpo que non sabe quen é, que non ten consciencia de si, seguramente non é o que era cando tiña consciencia de si.
Tamén entra dentro do posible que a felicidade poida ser unha lenda urbana, porque todos falan dela pero ninguén coñece a un tipo que recoñeza abertamente que é feliz. E coma o conto, e hai que volver unha vez máis á cultura popular do conto da felicidade que penso que habería que contarllo a Seco, do tipo ao que lle dixo o curandeiro que o seu mal se arranxaba cando puxese a camisa dun home feliz, e nisto os contos populares son sexistas, porque din un home, e quen sabe se as mulleres están mais preparadas ca os homes para a felicidade. Que deberían os científicos facer serios estudos sobre este particular en concreto e achegar táboas explicativas que nos aclarasen un pouco máis este punto de se están por igual de preparados ambos os sexos para gozar da felicidade. E seguindo co conto popular resulta que cando atopa o home feliz este dille que felicidade a que queira, pero que camisa non lla pode prestar porque non a ten, e eu ollando para os meus veciños non vexo que o índice de felicidade sexa moi elevado, entre traumas e complexos xa chega para calmalos.
Pero volvemos ao de sempre, o pouco interese dos científicos no tema que nos ocupa, faltan investigacións, faltan táboas detalladas. E pregúntome eu que sendo este tema da felicidade tan importante para os individuos da especie humana, porque non nos enganemos todos buscamos o mesmo, pois os científicos nin se decataron do tema, os filósofos dixeron algo pero moi pouco. E a sociedade desde tempos de Aristóteles cambiou, pero neses temas da felicidade penso que o que máis actualizado está é el, que non deixa de ser un paradoxo, pero os clásicos xa se sabe que por algo son clásicos.
Coma Cunqueiro, que volveu ás cantigas, para iso están os clásicos, para volver a eles. E as cantigas seguen soando e nós perdémonos en labirintos que creamos, que o conto é ter que facer.
E falando de facer, a Xunta debería facer algo, se se preocupa do ben común eu penso que o ben máis prezado é a felicidade. Pois debería preocuparse de que fósemos felices, as vantaxes serían moitas, o gasto farmacéutico baixaría, os antidepresivos e demais caralladas para as cousas psicosomáticas, aínda que non habería que descartar un lixeiro aumento en Viagra, que como non o paga a seguridade social non se incrementaría o gasto pero si o gusto.
Ben pensado eu son parvo, levo tanto tempo pensando na felicidade e resulta que ao mellor a felicidade non é cousa de pensar, e é unha cousa que vén coma a lotería, sen causa, simplemente porque si.
A persoa que vin con máis cara de felicidade non sei eu se pensará moito, é unha persoa especial con algo de atraso que hai anos escapábase da casa e viña á cidade a vender os seus debuxos. Eran debuxos feitos cun boli nun caderno escolar que pretendía vender á xente, e algún conseguía colocar, pero el só llos ofrecía ás rapazas, daquela tería dezasete anos ou así e as hormonas farían o seu traballo.
E necesitaba moi pouco para aparentar felicidade. Simplemente era un rapaz que supoño que tería diagnosticado algo que os científicos xa terían as táboas adecuadas e todo, pero el escapábase da casa cun caderno a cadros, un boli e montaba o seu posto de venda de debuxos, e penso que era feliz entre as persoas que pasabamos por diante del cheos de medos complexos e preocupacións e non sabiamos ver o que tiñamos diante dos ollos. Eu penso que era máis feliz ca Picasso, que era outro individuo que tamén vivía das imaxes que producía.
Aínda que eu non a atopei, penso que a felicidade debe estar dentro de nós. Pero como non é bo precipitarse, onte despois de moitos anos volvín ver a muller da afectuosa mirada, e poida que o tempo apagase o lume da súa mirada, poida que agora use lentes para ler que tapen eses ollos tan intensos, poida que sexa miope, e esa maneira de mirar só se deba á miopía, as posibilidades son infindas... pero xa sei onde traballa e penso cruzarme con ela todos os días, e penso sorrirlle todos os días, e... previsiblemente a cousa irá a máis. E se somos felices comeremos perdices de Coren, se as comercializa, pero non penso facer ningún estudo serio nin táboas explicativas.
